نگاهی به برخی ایرادهای اجرایی در ساختمانهای در حال اجرای شهر همدان

 1-     در بحث ایمنی به نظر میرسد که فاصله زیادی بین ضوابط لازم الاجرای مبحث دوازدهم مقرررات ملی ساختمانی (ایمنی و حفاظت کار در حین اجرا) و وضعیت موجود اجرا وجود دارد. برخی از مسایل و مشکلات در این زمینه به شرح زیر است:

-          مطابق مبحث دوازدهم لازم است که در هر کارگاه یک اتاق استراحت با تهویه مناسب و یک دستشویی و توالت وجود داشته باشد. طی بازدیدهای انجام شده اکثریت کارگاههای ساختمانی موجود این حداقل را دارا میباشند.

-          با توجه به آنکه در اکثر کارگاهها به علت وجود مواد مختلف محترقه ساختمانی و غیرساختمانی احتمال آتشسوزی وجود دارد و همچنین به علت احتمال به وجود آمدن حوادث حین کار، لازم است در هر کارگاه در محلی مناسب و در دسترس کارگران ساختمانی جعبه کمکهای اولیه و کپسول آتشنشانی تعبیه گزدد. طی بازدیدهای انجام گرفته اکثریت کارگاهها فاقد این مساله بودند و در بخش دیگری از کارگاهها هم که دارای جعبه کمکهای اولیه و کپسول آتشنشانی بودند، محل آن نامناسب و غیرقابل دسترس در زمان حادثه تشخیص داده شد. تنها بخش کوچکی از کارگاهها در این زمینه دارای حداقل استانداردهای مورد نظر مبحث دوازدهم تشخیص داده شدند.

-          با توجه به احتمال ریزش مصالح در معابر و آسیب دیدن عابران لازمست مطابق مبحث دوازدهم تدابیر ایمنی لازم به صورت  حفاظ مسقف در مجاورت معابر تعبیه گردد. در بازدیدهای انجام شده هیچیک از کارگاهها دارای این شرایط تشخیص داده نشدند.

-          لازم است مطابق مبحث دوازدهم در بخشهایی از کارگاه که احتمال سقوط عابرین یا کارگران وجود دارد، نظیر مجاور محل گودبرداری، محلهای مجاور داکتهای آسانسورها و نورگیرها، کناره های سقفها، کناره های راه پله ها و .... به وسیله حفاظهای مناسب مراقبت لازم انجام گردد. در بازدیدهای انجام گرفته در اکثریت قریب به اتفاق کارگاههای ساختمانی این مساله نادیده گرفته شده است.

-          مطابق مبحث دوازدهم، لازم است که کارگران ساختمانی در محیط کارگاه با لباس مناسب کار و لوازم ایمنی مناسب و متناسب با نوع کار حضور داشته باشند. به طور مثال کارگران جوشکار لازم است با ماسک ، عینک، کفش و لباس ضد حریق مشغول کار شوند و همچنین برای جوشکاری در ارتفاع در زمانی که احتمال سقوط جوشکار وجود دارد لازم است که با کمربند ایمنی مشغول کار شوند. طبق مشاهدات انجام گرفته هر چند برخی لوازم ایمنی و لباس کار در اختیار کارگران ساختمانی میباشد، ولی در اکثریت قریب به اتفاق موارد این لوازم کامل نیست و فاصله قابل توجهی با حداقلهای لازم آیین نامه ای دارد.

-          مطابق ضوابط مبحث دوازدهم، کارگاه باید از حضور افراد غیرمسئول مراقبت شود. در برخی موارد طبق بازدیدهای عمل آمده این مساله رعایت نمیشود. به طور مثال در یک مورد نوجوانی با سن کمتر از 15 سال بدون لوازم ایمنی بر روی اسکلت ساختمان در محلی که احتمال سقوط او بود، دیده شد.

2-     یکی از مسایل مهمی که در ساخت ساختمانها و در کارگاههای ساختمانی دارای اهمیت است، محافظت گود و سازه های مجاور آن در برابر فروریزی آنها میباشد. در این زمینه طبق بررسیهای انجام گرفته  در اکثریت موارد مراقبت و شمعبندی یا اصلآ انجام نگرفته و یا اینکه به طور ناکافی و نامطمئن این مساله انجام گرفته شده است. متاسفانه در این زمینه تا به حال برای هیچیک از ساختمانها با توجه به اهمیت موضوع هیچگونه نقشه شمعبندی ومحافظ ارایه نگردیده است.

3-     لازمست که در کارگاههای ساختمانی از هر یک از مدارک ساختمانی نظیر نقشه ها ، مجوزها، گزارشات آزمایشگاه  و ... یک نسخه اصل و مهر شده برای بازرسی و کنترل پلیس ساختمان  وجود داشته باشد. طبق بررسیهای انجام گرفته در تمامی کارگاهها یا اصلآ هیچگونه ای مدرکی وجود ندارد و یا اینکه مدارک موجود بسیار ناقص و یا مهر نشده و غیرمعتبر میباشد و به همین جهت تطبیق کارهای انجام شده با نقشه ها و مدارک فنی امکانپذیر نمیباشد و این مساله خود یک معضل در زمینه کنترل مضاعف کارها از طرف نهادهای مسئول میباشد.

4-     مطابق ضوابط مبحث دوم مقررات ملی ساختمانی مجریان ذیصلاح باید در تمامی مراحل ساخت و اجرای ساختمانها در محل کار حضور داشته و مدیریت کلیه فعالیتهای اجرایی را بر عهده داشته باشند. طبق بررسیهای انجام گرفته در هیچیک از موارد مجریان ذیصلاح و یا نمایندگان قانونی آنها، در محل کارگاه ساختمانی حضور فیزیکی ندارند.

5-     یکی از مسایل مهم، عدم  انجام کار ساختمانی بدون اخذ مجوزهای لازم از نهادهای مسئول میباشد. طبق بررسیهای انجام گرفته در دو مورد از موارد بازدید شده طبق اقرار مالک، مجوزهای لازم برای انجام فعالیت ساختمانی اخذ نشده است و یا مجوزها باطل گردیده است. در بقیه موارد به علت عدم وجود مجوزها برای کنترل، اظهار نظر امکانپذیر نمیباشد.

6-     مطابق ضوابط آیین نامه آبا و مبحث نهم مقررات ملی ساختمانی برای کلیه ساختمانهایی که کل حجم بتنریزی آنها بیش از 30 متر مکعب است باید آزمایش بتن طبق ضوابط این دو آیین نامه انجام گردد. در حال حاضر با توجه به حجم بتنریزی پیها و دالهای سقفها، در اکثریت قریب به اتفاق ساختمانها حجم بتنریزی بیش از 30 متر مکعب است که طبق بررسیهای انجام گرفته در بخش قابل توجهی از ساختمانها طبق اقرار مالکان آنها، هیچگونه آزمایشی بر نمونه های بتن انجام نگرفته است. در بقیه موارد نیز به علت موجود نبودن مدارک آزمایشها، اظهار نظر در زمینه نتایج این آزمایشها فعلآ در این مرحله امکانپذیر نمیباشد. همچنین طبق بررسیهای انجام گرفته با توجه به اهمیت امر بتنریزی، در حین این عملیات برای نظارت و کنترلهای فنی لازم حضور هیچ نیروی فنی مانند ناظر ساختمان مشاهده نگردید. در کل بین فرآیند موجود تولید بتن و بتنریزی در کارگاهها علی الخصوص در مورد بتنهای کارگاهی، با استانداردهای موجود فاصله زیادی دیده میشود.

7-     مطابق آیین نامه 2800 کلیه ساختمانها لازم است با ساختمان مجاور خود با درز انقطاع به میزان یک درصد ارتفاع در هر تراز ساختمان جدا گردند. طبق بررسیهای انجام گرفته در برخی موارد اجرای درز انقطاع به خوبی انجام نگرفته است و حاوی خطا در برخی قسمتها میباشد.

8-     مطابق ضوابط مبحث یازدهم مقررات ملی ساختمانی (اجرای صنعتی ساختمانها) در اجرای سازه ها یکسری رواداریهای ساخت و اجرا برای عناصر مختلف سازه ای (نظیر ناشاقولی مجاز ستونها، پیچیدگی مجاز قطعات و ....) تعیین گردیده است. در برخی موارد با کنترل چشمی خطاهای ساخت بیش از رواداری مجاز آیین نامه تشخیص داده شد. بررسی دقیق این موضوع با توجه به اندک بودن رواداریهای مجاز و غیرقابل تشخیص بودن آنها به وسیله چشم غیرمسلح، نیازمند تجهیزات لازم نظیر دوربینهای نقشه برداری میباشد.

9-     طبق بررسیهای انجام گرفته کارگرانی که در محل کارگاهها مشغول فعالیت هستند اکثرآ طبق اقرار صریح خود آنها فاقد کارت مهارت فنی در زمینه فعالیتهایی که انجام میدهند ، میباشند.

10-  در بررسی های انجام گرفته کیفیت جوشهای ساختمانی موجود با ضوابط نشریه 228 (آیین نامه جوشکاری ساختمانی) که مطابق ضوابط مبحث یازدهم برای تمامی ساختمانها رعایت ضوابط آن اجباری است، فاصله قابل توجهی دارد. از جمله اشکالاتی که به وضوح در اکثریت قریب به اتفاق کارها دیده شد میتوان به بریدگی پای جوش ،لوچه (بیرونزدگی) و گداختگی فلز پایه در مجاورت جوش اشاره نمود.

11-  مطابق ضوابط مبحث یازدهم، قطعات کهنه باید زنگزدایی گردیده و سپس با استفاده از ضدزنگ در برابر رطوبت محافظت گردند و در نهایت کلیه قطعات باید رنگ آمیزی شوند. طبق بررسیهای انجام گرفته در اکثریت موارد قطعات فلزی کهنه بدون زنگزدایی اجرا میگردند و در برخی موارد نیز بر تیرآهنهای نو ضدزنگ و رنگ آمیزی به صورت ناقص انجام میگیرد.

12-  در محل اتصالات بادبندها به صفحه ستون به دلیل عدم وجود طول جوش افقی کافی به صفحه ستون باید با استفاده از ورقهایی با ارتفاع بیشتر (بیش از دو برابر حالت عادی) طول جوش کافی را تامین نمود. در مشاهدات انجام گرفته در اکثریت قریب به اتفاق موارد در محل اتصال بادبند به صفحه ستون از ورق به همان ابعادی استفاده میشود که در طبقات بالاتر برای اتصال بادبند به تیر و ستون استفاده میگردد.

13-  در مورد ستونهای تقویت شده با ورق، جوش این ورقها به ستون در محل مجاور اتصال تیر به ستون، اتصال بادبند به ستون و دیگر اتصالات مشابه ، اگر این اتصالات مستقیمآ به ورق تقویتی انجام بگیرد و نیروها از طریق ورق تقویتی به ستون منتقل شود، باید جوش ورق به ستون در مجاورت اتصال به صورت سراسری ( و نه زیگزاگ  و غیرممتد) انجام بگیرد که در بررسیهای انجام گرفته در اکثریت کارها به این مساله توجه کافی انجام نشده است.

14-  ورقهای تقویتی ستونها باید در محل قطع، تا مقداری بالاتر از تراز نبشی بالای اتصال تیر به ستون و در صورت اتصال بادبند به ستون تا تراز بالای ورق اتصال بادبند به ستون ادامه یابند که در بررسیهای انجام گرفته در برخی موارد به این مساله توجه کافی انجام نمیگیرد؛ به گونه ای که در برخی موارد محل قطع این ورقها در زیر تراز نشیمن تیرها دیده شد.

15-  مطابق ضوابط آیین نامه 2800 و مبحث دهم، وصله ستونها باید در مقطعی به فاصله حداقل 90 سانتیمتر از بال بالا و پایین نزدیکترین تیر متصل به ستون انجام بگیرد، که در بخش قابل توجهی از پروژه ها به این مساله توجه لازم انجام نگرفته است.

16-  طبق بررسیهای انجام گرفته در اکثریت پروژه ها اتصال دیوارهای غیرباربر به ستونهای مجاور یا اصلآ انجام نمیپذیرد و یا اتصال به صورت ناقص و ناکافی میباشد.

17-  مطابق ضوابط آیین نامه 2800 لازم است به علت زیاد بودن نسبت ارتفاع به ضخامت تیغه ها در وسط آنها مهار مناسب به طور مثال با استفاده از نبشی و عناصر فلزی انجام گردد. همچنین لازم است در انتهای تیغه های با طول بیش از 1.5 متر مهار مناسب با عناصر فلزی و یا کلاف بتنی ایجاد گردد. طبق بررسیهای انجام گرفته دراکثریت قریب به اتفاق موارد این مساله رعایت نمیگردد. در ضمن در مجاور پنجره ها این کلاف کشی نیز باید رعایت گردد که این مساله نیز در بخش قابل توجهی از ساختمانها انجام نمیگردد.  

18- در برخی موارد در مورد تیرهای دوبل مشاهده گردید که اتصال مناسب بین دو تیر با استفاده از ورق بست انجام نگرفته است. این مساله علی الخصوص در مورد تیرهای خورجینی که لازم است در مجاورت ستون با یک ورق بزرگ به هم متصل شوند و تیرهای کناری طبقات از اهمیت بیشتری برخوردار است که همانطور که اشاره شد در برخی موارد این اتصالات اجرا نگریده اند.

19-  در تمامی موارد در ساخت تیرچه های کرمیت مشاهده گردید که اتصال میلگرد قطری به ورق پایین با طول جوش اندکی (حداکثر یک سانتیمتر) انجام میشود و این اتصال به درستی اجرا نمیگردد.

20-  در اکثریت موارد استفاده از بادبندهای برونمحور (EBF) به نحو نامناسبی انجام میگیرد. برخی اشکالات در این زمینه عبارتند از:

-          عدم استفاده از لچکی در داخل تیر در محل استفاده از بادبند به تیر

-          استفاده از تیرهای دوبل و یا زنبوری در قاب حاوی این بادبندها

-          ترکیب این سیستم سازه ای با سیستم بادبند هم محور در پلان یا ارتفاع

21- در برخی موارد اتصال بادبند به ستون و تیر به علت اشتباهات اجرایی به گونه ای است که بین محور بادبند با محل برخورد محورهای ستون و تیر و همچنین محور بادبند طبقه بالا یا پایین خود فاصله زیادی دیده میشود.

22-  در برخی از اتصالات بادبندی مربوط به اتصال بادبند به تیر و ستون دیده میشود که به علت برخورد این اتصال به نبشیهای نشیمن پایین و یا نبشی  بالای تیر بخشی از ورق بریده میشود و قسمت بریده شده به تیر و ستون جوش نمیشود که این مساله از طول جوش مورد نظر طراح میکاهد.

23-  در سقفهای کامپوزیت برخی اشکالات زیر در اجرا  دیده میشود:

-          استفاده از نبشی به عنوان برشگیر در حالیکه مبحث دهم تنها استفاده از ناودانی و گل میخ را به عنوان برشگیر به رسمیت میشناسد. این اشکال در تمامی موارد دیده شد.

-          عدم آرایش مناسب برشگیرها در طول تیر. به این منظور لازم است که از ابتدا تا نیمه تیر برای کاهش لنگر وارد بر برشگیرها ، آنها به سمت ابتدای تیر و در نیمه دیگر به سمت انتهای تیر چیده شوند.این مساله نیز در بخش قابل توجهی از پروژه ها دیده شد.

-          عدم طول جوش مناسب در اتصال برشگیرها به بال تیر. این اشکال نیز در برخی موارد دیده شد.

-          عدم یکپارچگی مناسب ورقهای بادبندی با دال سقف به گونه ای که در برخی موارد دیده شد که بتنریزی قسمت مجاور ورق بادبندی انجام نگردیده است. در برخی موارد نیز برشگیرهای موجود در تیرهای کناری به خوبی در بتن سقف غرق نشده اند. این مساله باعث عدم یکپارچگی سقف و ایجاد گسست در انتقال نیروها به عناصر مقاوم لرزه ای میشود.

-          در برخی موارد دیده شد که بخشی از دال سقف بدون اتصال به بخش اصلی سقف ( به وسیله میلگردهای انتظار) که قبلآ بتنریزی شده است در زمان دیگری بتنریزی خواهند شد که درنتیجه سقف  به صورت دو تکه در میآید و صلبیت آن کاهش مییابد.

24- در برخی موارد دیده شد که بادبندها در دهانه های کناری مجاور داکتهای نورگیر و راه پله بدون اتصال مناسب به دال  سقف اجرا گردیده اند. این مساله نیز در انتقال نیروها از دال سقف به بادبندها ایجاد اشکال مینماید.